Sanktuarium Matki Bożej Łąkowskiej
w Nowym Mieście Lubawskim
Dzieje tego miejsca jako sanktuarium maryjnego stanowią splot legend, tradycji ustnej i utrwalonej na piśmie. Zachowane księgi kościelne podają, że w czasach pogańskich Prusowie składali tu ofiary bogini Majumie. Później, jak głosi legenda, w Łąkach – małej osadzie, miał się ukazać obraz Matki Bożej płynący nurtem rzeki Drwęcy i z tej okazji wybudowano małą drewnianą świątynię.
Faktem jest jednak, że w końcu XIII w. wybudowano tu kaplicę z inicjatywy Krzyżaków rezydujących w pobliskim zamku, na koszt brata Jana z Sandomierza, który rzekomo, na pamiątkę tego objawienia, kazał wyrzeźbić figurkę Matki Bożej. Inna wersja powstania kapliczki podaje, że wybudował ją Krzyżak, wójt bratiański Filip von Kleberg w roku 1400 lub 1401, aby mogły być tu odprawiane nabożeństwa. Od tej chwili sława Łąk zaczęła się rozpowszechniać. Ogłaszane odpusty przyciągały rzesze wiernych i przysparzały Zakonowi duże dochody.
Po spaleniu klasztoru w Nowym Mieście w 1629 r. podczas najazdu szwedzkiego wojewoda chełmiński Paweł Jan Działyński (1595-1643) ufundował oo. reformatom nową siedzibę w Łąkach. O związanych z cudowną figurą wydarzeniach wspominał już w 1629 r., w swej książce wydanej w Paryżu, Justyn Miechowita. Potwierdził je także w 1687 r. biskup Kazimierz Opaliński. OO. Reformaci, przejąwszy opiekę nad kaplicą, nadali tak duży rozgłos kultowi Matki Bożej Łąkowskiej, że nawet wroga kultowi maryjnemu reformacja luterańska nie osłabiła strumienia pielgrzymek.
Cudowna figura Matki Bożej z Dzieciątkiem wykonana jest z drewna (l00 cm wysokości). Matka Boża na prawej ręce trzyma Dzieciątko, z twarzą zwróconą ku sobie, które tuli się w Jej ramiona, w lewej zaś ręce – berło.
7 XII 1750 r. papież Benedykt XIV zezwolił na koronację cudownego wizerunku. Czynności tej dokonał w dniu 4 VI 1752 r., przy licznym uczestnictwie wielmożów i tłumów wiernych, biskup Wojciech Leski. Złote korony przyniesiono w uroczystym pochodzie z Nowego Miasta. Była to szósta koronacja wizerunku Matki Bożej na terenie Rzeczypospolitej, a pierwsza na obszarze Polski Północnej. Istnieją powody, by przypuszczać, że figury Matki Boskiej i Jezusa szczyciły się koronami już wcześniej, ale ich pochodzenie jest dość enigmatyczne. Być może wcześniejsza koronacja została przeprowadzona samorzutnie, za sprawą ludowego kultu.
W XVIII i XIX w. sława sanktuarium łąkowskiego była tak rozległa, że nazywano je „zachodniopruską Częstochową”. Mimo trudności paszportowych, jakie robił rząd pruski, tysiące Polaków ciągnęły do Łąk jako do ogniska życia narodowego i religijnego.
Przybywali tutaj pielgrzymi z Warmii i Kurpiowie. Ks. S. Kujot wspomina, że osobiście prowadził 3000 osób w roku 1872 z Gniewu do Łąk. Warto w tym miejscu wspomnieć chociażby olbrzymią manifestację pielgrzymów z ziemi chełmińskiej, która odbyła się nieopodal klasztoru w dniu 12 IX 1863 r. z okazji obchodów kolejnej rocznicy wspaniałej wiktorii Jana Sobieskiego pod Wiedniem.
Zamknięcie klasztoru przez rząd pruski położyło kres tym licznym manifestacjom patriotycznym i pielgrzymkom. Najpierw „ustawami majowymi” w roku 1875 zamknięto klasztor, następnie wypędzono zakonników, a puste pomieszczenia zaadaptowano na zakład dla obłąkanych lub więzienie. W roku 1882, prawdopodobnie od uderzenia pioruna, spłonął kościół. Zdołano jednak uratować cudowną figurę, którą przeniesiono, z inicjatywy prowincjała Laskowskiego, do fary w Nowym Mieście. Rok później w nieznanych okolicznościach spalił się również klasztor. Ocalałą figurę Matki Bożej w uroczysty sposób przeniesiono w procesji do kościoła parafialnego w Nowym Mieście, gdzie znajduje się do dzisiaj w ołtarzu głównym.
Ostatni odpust łąkowski odbył się 8 IX 1875 r. Reaktywowanie obchodów odpustowych ku czci Matki Bożej Łąkowskiej nastąpiło z inicjatywy proboszcza nowomiejskiego ks. Jana Mantheya w 1943 r. Cześć Madonnie oddawana jest przez wiernych w dalszym ciągu, co potwierdzają coraz liczniejsze pielgrzymki i zostawiane wota jako dziękczynne dary za wysłuchane prośby.
Kalendarium Łąkowskie
Zobacz także:
- Łąki Bratiańskie – opracowanie ks. Edmunda PiszczaMiejsce spoczynku biskupa Opalińskiego i Pawła Działyńskiego
(pobierz PDF) - Przedruk artykułu z okresu przedwojennego poświęconego historii Łąk Bratiańskich
(pobierz PDF)